Απάθεια

Η απάθεια είναι ένα ανεξάρτητο κλινικό σύμπτωμα που παρατηρείται συχνά στην ιατρική παθολογία, ιδιαίτερα στις νευροεκφυλιστικές διαταραχές. Εμφανίζεται ως αποτέλεσμα δυσλειτουργίας του μετωπιαίου-υποφλοιώδους κυκλώματος του εγκεφάλου. Η απάθεια εκδηλώνεται με έλλειψη κινήτρου, ενδιαφέροντος και πρωτοβουλίας, καθώς και με μείωση των συναισθηματικών αντιδράσεων και δραστηριοτήτων. Η έναρξή της μπορεί να χαρακτηρίζεται από αδιαφορία για την πραγματοποίηση καθημερινών δραστηριοτήτων και ακόμη και για τα χόμπι, τα οποία κάποτε ήταν χαλαρωτικά και ευχάριστα για τον ασθενή. Οι εκφράσεις του προσώπου, η μιμική και οι χειρονομίες φαίνεται να μειώνονται, ενώ η ροή της σκέψης γίνεται πιο αργή. Εμφανίζονται αλλαγές στη συμπεριφορά, με το άτομο να τείνει να απομονώνεται, γεγονός που επηρεάζει αρνητικά την ποιότητα ζωής, τη νοσηρότητα και τις διαπροσωπικές σχέσεις του ασθενούς.

Δεδομένου ότι οι ασθενείς με απάθεια μπορεί να χαρακτηρίζονται από το περιβάλλον τους ως άτομα με δύσκολη ή κακόβουλη συμπεριφορά, και οι γνωστοί τους μπορεί να θεωρούν ότι ενεργούν σκόπιμα με αυτόν τον τρόπο, παρόλο που αυτό δεν ισχύει, η φροντίδα τέτοιων ασθενών αποτελεί πρόκληση. Ορισμένες μελέτες έχουν αναφέρει υψηλά επίπεδα άγχους, αίσθησης βάρους και ακόμη και κατάθλιψης στους φροντιστές των ασθενών που εκδηλώνουν απάθεια.

Είναι φυσιολογικό ένα άτομο να αισθάνεται περιστασιακά έλλειψη κινήτρου, ωστόσο, στην περίπτωση της απάθειας, η απώλεια ενδιαφέροντος διαρκεί για τουλάχιστον 4 εβδομάδες, συνοδευόμενη από επηρεασμένη συμπεριφορά που σχετίζεται με την επίτευξη στόχων, την πρωτοβουλία, την προσοχή στο περιβάλλον και τη μείωση της συναισθηματικής έκφρασης.

Η απάθεια δεν είναι αυτόνομη διαταραχή αλλά συχνά εμφανίζεται ως σύμπτωμα ή συνέπεια άλλων παθολογικών καταστάσεων, όπως:

• Νευροεκφυλιστικές νόσοι: Νόσος Alzheimer, νόσος Parkinson, άνοια.
• Ψυχιατρικές διαταραχές: Κατάθλιψη, σχιζοφρένεια.
• Νευρολογικές καταστάσεις: Εγκεφαλικό επεισόδιο, τραυματισμός εγκεφάλου.

Στην ψυχιατρική, η απάθεια ορίζεται ως μια παθολογική κατάσταση που χαρακτηρίζεται από:

• Έλλειψη κινήτρου: Το άτομο παρουσιάζει μειωμένο ενδιαφέρον ή αδιαφορία για δραστηριότητες, ακόμα και για εκείνες που παλαιότερα του προκαλούσαν ευχαρίστηση.
• Συναισθηματική αμβλύτητα: Μειωμένη έκφραση συναισθημάτων, τόσο σε λεκτικό όσο και σε μη λεκτικό επίπεδο (π.χ., εκφράσεις προσώπου, χειρονομίες).
• Απώλεια πρωτοβουλίας: Δυσκολία ή αδυναμία να ξεκινήσει ή να ολοκληρώσει δραστηριότητες.
• Μειωμένη συμμετοχή: Αδιαφορία για κοινωνικές ή καθημερινές δραστηριότητες.

Η διάκριση από άλλες καταστάσεις, όπως η κατάθλιψη, είναι σημαντική. Σε αντίθεση με την κατάθλιψη, η απάθεια δεν συνοδεύεται απαραίτητα από θλίψη ή αίσθημα απόγνωσης.